โดยย่อ พลายจําเริญ เกิดเมื่อปีขาล วันอังคาร เดือนห้า ในฐานโบสถ์ร้างวัดโรงช้าง เป็นช้างเนียมมีลักษณะดีต้องตามตำราคชลักษณ์ เจ้าเมืองนครศรีธรรมราชในสมัยนั้นกลัวเกรงว่าพระเจ้าอยู่หัวแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ จะทรงโปรด จึงได้ให้คนถอนขนหางของลูกช้างให้เป็นหางช้างธรรมดาเพื่อจะได้ไม่ต้องส่งลูกช้างที่มีลักษณะดีไปยังกรุงเทพฯ หลังจากนั้นก็ได้มอบให้ ขุนทิพย์พิมลนําไปเลี้ยงที่บ้านฉลอง ขุนทิพย์ได้มอบลูกช้างให้นายจันทร์เป็น ผู้ฝึกหัด ครั้นลูกช้างโตขึ้นก็ให้ทําพิธีทําขวัญและให้ช่ือว่า พลายจําเริญ
ต่อมาเมื่อขุนทิพย์มีลูกสาวก็ได้ให้ชื่อว่าจํารัส เพื่อให้คล้องจองกับช่ือ พลายจําเริญ วันหนึ่งขณะท่ีขุนทิพย์นําพลายจําเริญไปเล่นน้ำท่ีคลอง ขุนทิพย์ ว่ายน้ำจนเหนื่อยอ่อนจึงจมน้ำลงไป เมื่อพลายจำเริญ เห็นได้ช่วยชีวิตของ ขุนทิพย์เอาไว้ โดยใช้งาช้อนร่างของขุนทิพย์ตั้งเหนืองานํากลับไปบ้าน ทุกคนต่างก็สรรเสริญความสามารถของพลายจำเริญโดยทั่วกัน
ต่อมาเจ้าเมืองฯ ได้มีหนังสือมาถึงขุนทิพย์ให้นำพลายจําเริญไปให้ท่านดู ขุนทิพย์พร้อมด้วยจำรัสบุตรีและนายจันทร์ควาญช้างก็นำพลายจําเริญเดินทางไปยังเมืองนครฯ ระหว่างทางพลายจําเริญได้พบช้างป่าดุร้ายจึงได้นำท้ังสามไปไว้ที่ศาลา ส่วนตัวเองได้เข้าต่อสู้กับช้างป่า จนช้างป่าตัว น้ันถึงแก่ความตาย ต่อจากน้ันก็เดินทางเข้าเฝ้าเจ้าเมืองนครฯ
พลายจําเริญ ได้รับอนุญาตจากเจ้าเมืองนครฯ ให้ขุนทิพย์นำไปเลี้ยงต่อไปอีก คร้ังถึงวันแห่พระในเดือนห้าขุนทิพย์ได้จัดให้มีการแห่พระขึ้นท่ีวัดถ้ำนงานน้ีขุนทิพย์ได้นำสุราที่ตัวเองดื่มกรอกให้พลายจำเริญด้วย ทำให้ พลายจําเริญเมา ครั้นขุนทิพย์มีเรื่องถกเถียงกับนายเอียง เกี่ยวกับเรื่องเงิน จนถึงกับหยิบอาวุธจะทำร้ายกัน พลายจําเริญก็ได้วิ่งมาหาขุนทิพย์ เมื่อขุนทิพย์ออกขวางหน้าและร้องด่าพลายจําเริญ ซึ่งกำลังเมาจึงได้แทงขุนทิพย์ ถึงแก่ความตาย แต่เมื่อพลายจําเริญได้สติก็โหยไห้เป็นที่น่าเวทนาย่ิงนัก
หลังจากขุนทิพย์ตายพลายจําเริญก็มาอยู่กับ นายสมบุญ ที่ท่าศาลา อยู่ที่นี้ไม่นานพลายจำเริญตกมันอาละวาดจนชาวบ้านชาวเมืองเดือดร้อน ไปทั่ว เจ้าเมืองนครฯ ได้ให้คนนํำพังหงษ์แม่ของพลายจําเริญมาล่อจึงจับพลายจําเริญได้ เมื่อนายสมบุญตายพลายจําเริญก็ตกไปอยู่กับควาญอิน ที่ตำบลเวียงสระ ควาญอิน และนายถกให้พลายจําเริญ ทำงานอย่างหนัก และทรมานต่างๆ นานา จนในท่ีสุดเมื่อพลายจําาเริญอดทนไม่ได้จึงได้แทง นายอิน ถึง แก่ความตายอีก หลังจากนั้นพลายพลายจําเริญก็ได้เที่ยวเกะกะระราน ทำให้ชาวบ้านชาวเมืองและสัตว์เลี้ยงได้รับความเดือดร้อนทั่วไป ในที่สุดเจ้าเมืองนครฯฯ ก็ให้คนออกมาจับพลายจําเริญ แล้วมอบให้นายห้าวเป็นผู้เลี้ยงดูนายห้วเลี้ยงดูพลายจําเริญอยู่ไม่กี่ปี ก็ถูกพลายจําเริญแทงตายอีก เพราะผิดสัญญาเรื่องเหล้ากับพลายจำเริญ
ในระหว่างน้ีเองพลายจำเริญได้ตกเป็นสมบัติของพระเสน่หามนตรี บุตรเจ้าเมืองนครฯ พระเสน่หามนตรีได้มอบให้นายช่วย ชาวบ้านลานสกา เป็นผู้เลี้ยง ครั้งนายช่วยส้ินชีวิตนายเนียมก็ได้เป็นผู้เลี้ยงพลายจําเริญสืบต่อมา นายเนียมเป็นควาญช้างผู้โชคร้าย อีกคนหน่ึงท่ีถูกพลายจําเริญทรมานด้วยการปล่อยให้น่ังบนคออยู่ตลอดคืน เมื่อพลายจำเริญเป็นอิสระ ก็เที่ยวเกะกะระรานสร้างความเดือดร้อนขึ้นอีก ครั้นพลายจําเริญถูกจับได้ก็มอบให้นายนาก เป็นผู้ลี้ยงดู หลังจากนั้นพลายจําเริญ ก็ได้ก่อความเดือดร้อนอีกหลายครั้ง ซึ่งส่วนใหญ่มีต้นเหตุมาจากผู้เลี้ยงไม่ซื่อตรงต่อพลายจำเริญก่อนเสมอ
นายปาน บ้านโพรงหมี ท้ายสำเภา ทำหน้าที่ควาญคนสุดท้ายก่อนที่ พลายจําเริญล้มให้ปี พ.ศ.๒๔๗๙ ที่บ้านท้ายสำเภาเนื่องจากถูกช้างเถื่อนรุมแทง หากปลอกไม่ติดเท้าพลายจําเริญคงจะมีชีวิตยืนยาวนานกว่านี้อีก
จากหนังสือ พลายจำเริญ ช้างแสนรู้ คู่บ้านคู่เมืองนครฯ –
อ่านฉบับเต็ม ► https://www.nakhoncity.org/img/museum/play621.pdf
พลายจำเริญ [ ช้างเนียม ]ตามตำราคชลักษณ์ “มีลักษณะเป็นมงคล ที่เป็นช้างสำคัญ คือ มีกายดำ นิลเล็บดำ ขนทวน และมีหางเป็นพวงยาวกวาดดิน” ปัจจุบันงาของ พลายจำเริญ เก็บรักษาไว้ที่ศาลากลางจังหวัดนครศรีธรรมราช
รูปปั้น “พลายจำเริญ”
1.ตั้งอยู่บนฐาน “คชานุสรณ์” หน้าจวนผู้ว่าราชการจังหวัดนครศรีธรรมราช
2.ตั้งอยู่ที่สวนสาธารณะเฉลิมพระเกียรติ ร.9 นครศรีธรรมราช
3.อนุสรณ์สถานพลายจำเริญ ซึ่งเป็นรูปปั้นพลายจำเริญ ถนนพลายจำเริญ ถนนสายใหม่เลียบทะเลจากบ้านเขาพลายดำ อำเภอสิชลถึงอ่าวท้องหยี อำเภอขนอม จุดชมวิวเขาพลายดํา หรือ จุดชมวิวพลายจำเริญ ตั้งอยู่บนเส้นถนนขนอม-สิชล จังหวัดนครศรีธรรมราช
