โบราณสถานเขาประสงค์ สุราษฎร์ธานี สถานที่บรรจุอังคารท่านพุทธทาสภิกขุ

โบราณสถานเขาประสงค์ หมู่ที่ ๕ ต.วัง  หมู่ที่ ๑ ต.ประสงค์  อ.ท่าชนะ จ.สุราษฎร์ธานี

ถ้ำใหญ่เขาประสงค์ ตั้งอยู่ในวัดถ้ำใหญ่ เป็นโพรงถ้ำในภูเขาหินปูนชื่อเขาประสงค์ปากถ้ำกว้างประมาณ ๒๗ ม. ตัวถ้ำลาดต่ำลงไปลึกราว ๖๐ ม. มีแสงสาดส่องลงมาจากปล่องหินด้านบน ทำให้ภายในถ้ำไม่มืดสนิท เมื่อราวปี พ.ศ.๒๕๒๒ ทางวัดได้สร้างบันไดจากเชิงเขาสูงชันไปยังหน้าถ้ำถึง ๒๒๒ ขั้น ทำให้การขึ้นไปนมัสการพระพุทธรูปสะดวกขึ้นภายในถ้ำมีพระพุทธรูปโบราณสกุลช่างไชยาเป็นจำนวนมาก

เขาประสงค์ บ้างก็เรียกว่า เขาพระสงฆ์ หรือ เขาแม่นางสง เป็นเทือกเขาหินปูนขนาดสูงใหญ่ ยาวประมาณ ๕ กม.ตั้งอยู่ทางทิศใต้ของตัวอำเภอท่าชนะ สุราษฎร์ธานี มีถ้ำซึ่งเป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปโบราณ จำนวน ๓ แห่งคือ

ถ้ำใหญ่ ตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกของภูเขา ปัจจุบันมีวัดถ้ำใหญ่ตั้งอยู่บริเวณด้านหน้า มีบันไดขึ้นไปสู่ถ้ำ ใกล้ทางขึ้นถ้ำ เป็นสถานที่บรรจุอังคารท่านพุทธทาสภิกขุ บรรจุเมื่อวันที่ ๑๖ ตุลาคม ๒๕๓๖

ภายในถ้ำใหญ่ ด้านในสุด ประดิษฐานพระพุทธรูปปางไสยาสน์ (พระนอน) ความยาว ๗.๓๐ เมตร เป็นพระพุทธรูปทรงเครื่องที่อลังการและงดงามที่สุดในภาคใต้ สวมเทริด กุณฑล กรองศอ ทับทรวง สังวาลย์ พาหุรัด ทองพระกร ทองพระบาท รูปแบบศิลปกรรมสมัยอยุธยาตอนปลาย

ที่ปากถ้ำและภายในถ้ำยังมีพระพุทธรูปขนาดใหญ่และเล็ก นั่งเรียงเป็นแถว และกระจายอยู่ตามส่วนต่างๆ ของถ้ำอีกจำนวนรวม ๓๓ องค์

ถ้ำน้อย อยู่ห่างจากถ้ำใหญ่ไปทางทิศเหนือ ๓๐๐ เมตร ปากถ้ำเป็นรูปสามเหลี่ยม ภายในประดิษฐานพระพุทธรูปปางมารวิชัยปูนปั้นจำนวน ๙ องค์

ถ้ำพระ ตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกของภูเขา ภายในประดิษฐานพระพุทธรูปปูนปั้น และศิลา ปางมารวิชัย จำนวน ๑๖ องค์ และเจดีย์ทรงระฆัง ๑ องค์ เมื่อวันที่ ๙ เมษายน ๒๕๕๖ จัดงานฉลองสมโภชถ้ำพระ (ภายหลังการบูรณะพระพุทธรูปในถ้ำแล้วเสร็จ) มีประชาชนชาวท่าชนะและใกล้เคียงเข้าร่วมพิธีเป็นจำนวนมาก

กรมศิลปากรประกาศขึ้นทะเบียนโบราณสถานและกำหนดเขตโบราณสถาน ภูเขาประสงค์ทั้งลูกมีปริมณฑลโดยรอบ ๒๐ เมตร เมื่อพุทธศักราช ๒๕๒๙

จากรูปแบบของพระพุทธรูป กำหนดอายุสมัยอยุธยา – รัตนโกสินทร์ นอกจากนี้เขาประสงค์ยังมีประวัติการพบพระพิมพ์ดินดิบ ในสมัยศรีวิชัย อันแสดงให้เห็นว่าถ้ำและภูเขาแห่งนี้เป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์หลายยุคหลายสมัยสืบทอดมาถึงปัจจุบัน

ที่มา – สำนักศิลปากรที่๑๒นครศรีธรรมราช